“`html

Usta Yazar Selim İleri Hayatını Kaybetti

Efsanevi yazar, senarist ve eleştirmen Selim İleri, 30 Nisan 1949 tarihinde İstanbul’da dünyaya geldi. Kadıköy’de başlayan hayatı, yüksek mühendis olan babası Hasan Hilmi İleri ve ev hanımı annesi Süheyla İleri ile şekillendi.

İleri’nin edebiyat tutkusunun temelleri, Türkçeye Kafka’yı kazandıran Fransızca öğretmeni Vedat Günyol ve başarılı yazar Rauf Mutluay tarafından atıldı. Günyol’un rehberliğinde hikaye yazımına yönelen İleri, Cemil Meriç, Ferit Edgü, Nermi Uygur, ve Orhan Şaik Gökyay gibi isimlerle Yeni Ufuklar dergisinde tanıştı.

18 yaşında yazdığı “Savaş Çiçekleri” adlı öyküsü ilk kez Yeni Ufuklar dergisine konuk oldu. 1968 yılında meydana gelen bu olay, İleri’nin öykü dünyasına atıldığı ilk adım oldu. Takip eden yıl, Günyol’un desteğiyle öykülerinden derlediği Cumartesi Yalnızlığı/Güz Notları adlı kitabı yayımlandı. İleri, bu süreçte İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne başlamış olsa da, 1972 yılında eğitimini sonlandırdı.

Selim İleri, 1970’lerin başlarında tanıştığı Halit Refiğ ile senaryo yazımına yöneldi. 1971 yılında “Cennetin Kapısı” adlı ilk senaryosunu yazdı ve “Pastırma Yazı” isimli ikinci öykü kitabını ortaya koydu. 1973 yılında yayımlanan Destan Gönüller adlı eseri, onun ilk romanı olma özelliği taşıyor. 1975 yılında “Dostlukların Son Günü” hikaye kitabı ile Sait Faik Hikâye Armağanı’nı kazanarak dikkatleri üzerine çekti.

Attilâ İlhan sayesinde yazmaya başladığı “Bu Gece ve Her Gece” romanı, daha sonra “Her Gece Bodrum” adıyla basıldı ve 1977 yılında Türk Dil Kurumu Roman Ödülü’nü kazandı. 1980 yılında, “Bir Denizin Eteklerinde” adlı öykü kitabı raflarda yer aldı.

İleri, 1983’te yayımladığı “Son Yaz Akşamı” adlı ilk uzun öyküsüyle dikkat çekti. Aynı yıl yayımlanan “Annem İçin” adlı anı kitabı, yazarın annesinin yazma sürecine olan etkisini açıkça ortaya koydu. Annesinin 8 yıl süren Alzheimer hastalığı, yazarın sanatsal bakış açısını derinden etkiledi.

Kırık bir aşkı konu alan “Kırık Bir Aşk Hikâyesi” senaryosu, 1981’de filme uyarlanarak 1982’de yılın en iyi senaryosu olarak ödüllendirildi. Ardından “Seni Kalbime Gömdüm” ve “Göl” gibi film senaryoları da yazdı.

Selim İleri’nin “Yaşarken ve Ölürken” adlı romanı, Halit Ziya Uşaklıgil’in Aşk-ı Memnu eserinden esinlenerek yazılmış ve Milliyet Sanat tarafından yılın romanı olarak değerlendirildi. Yine aynı yıl, “Aşkı-Memnû ya da Uzun Bir Kışın Siyah Günleri” incelmesi yayımlandı.

İleri, kitaplarında Türk edebiyatına yönelik eleştirilerde de bulunarak önemli eserler ortaya koydu. Arasında “Çağdaşlık Sorunları”, “Düşünce ve Duyarlık” (1982), “Seni Çok Özledim” (1986), “O Yakamoz Söner” (1987) ve “Perisi Kaçmış Yazılar” (1996) gibi eserler bulunuyor. 1983’te “Ölünceye Kadar Seninim” ve 1984’te “Yalancı Şafak” romanları yayımlandı, ancak bu eserler o dönemde beklenen ilgiyi göremedi. 1985 yılında “Saz Caz Düğün Varyete” kitabını kaleme aldı.

Askere gitmek zorunda kalan İleri, bedelli askerlik için gereken parayı temin etmek amacıyla Hayal ve Istırap romanını Hürriyet gazetesinde yayımlattı. 1987’de bedelli askerliğin çıkmasıyla yalnızca 3 ay askerliğini yaptı. Dönüşte, senaryosunu yazıp yönettiği “Hiçbir Gece” filmi istenilen ilgiyi görmedi.

1990’lı yıllarda tiyatro oyunları yazmaya yöneldi. Cahide Sonku‘nun yaşamını konu alan “Cahide, Ölüm ve Elmas” ilk oyunu oldu. 1997’de yazdığı “Allahaısmarladık Cumhuriyet”, iki prestijli ödül kazandı.

İleri, 1998’de sahneye konan “Mihri Müşfik: Ölü Bir Kelebek” ile Devlet Sanatçısı unvanı aldı. 1991 yılında “Mavi Kanatlarınla Yalnız Benim Olsaydın” eseri için Türkiye Yazarlar Birliği Roman Ödülü’ne layık görüldü.

1999 yılında Türkiye Gazeteciler Cemiyeti, ona kültür sanatı alanında ödül takdim etti. Aynı yıl Dialog Medya Ödülü’nü de kazandı.

İleri, Nahit Sırrı Örik‘in “Kıskanmak” romanından ilham alarak kaleme aldığı “Cemil Şevket Bey/Aynalı Dolaba İki El Revolver” eserini 1997’de yayımladı. Ardından 1999’da “Ada, Her Yalnızlık Gibi” ve 2000’de “Solmaz Hanım, Kimsesiz Okurlar İçin” eserleri ile devam etti. 2002’de “Bu Yaz, Ayrılığın İlk Yazı Olacak” romanı Orhan Kemal Roman Ödülü’nü kazandı.

2006 yılında, “Fotoğrafı Sana Gönderiyorum” adlı eseriyle öykü yazımına geri döndü. 2007’de “Hepsi Alev”, “Kapalı İktisat” ve “İstanbul Lale ile Sümbül” kitaplarıyla edebî hayatına devam etti.

İleri, 2003 yılında “Uzak, Hep Uzak” adlı deneme kitabıyla Sedat Simavi Edebiyat Ödülü’nü, 2005 yılında “İstanbul’un Sandık Odası”yla Türkiye Yazarlar Birliği Hatıra-Gezi ödülünü, 2012’de Aydın Doğan Ödülü’nü kazanarak başarılarına devam etti. 2021’de Erdal Öz Edebiyat Ödülü ile taçlandı.

Bir süredir sağlık sorunları ile mücadele eden İleri, 8 Ocak 2025’te İstanbul’da, 75 yaşında hayata gözlerini yumdu.

Selim İleri’nin Eserleri

Öykü

• Cumartesi Yalnızlığı (1968, Adam)
• Pastırma Yazı (1971, Bilgi)
• Dostlukların Son Günü (1975, Bilgi)
• Bir Denizin Eteklerinde (1980, Altın)
• Dostlukların Son Günü (1975, Bilgi) (1978 Sait Faik Hikâye Ödülü)
• İlk Gençlik Çağına Öyküler I-II-III (Derleyen) (1980, Kültür Bakanlığı)
• Eski Defterlerde Solmuş Çiçekler… (1982, Adam)
• Son Yaz Akşamı (1983, Altın)
• Kötülük (1992, Remzi)
• Fotoğrafı Sana Gönderiyorum (2006, Doğan)
• Yağmur Akşamları (2011, Everest)

Roman

• Destan Gönüller (1973, Hürriyet)
• Her Gece Bodrum (1976, Bilgi) (1977 TDK Roman Ödülü)
• Ölüm İlişkileri (1979, Bilgi)
• Cehennem Kraliçesi (1980, Altın)
• Bir Akşam Alacası (1980, Altın)
• Yaşarken ve Ölürken (1981, Altın)
• Ölünceye Kadar Seninim (1983, Altın)
• Yalancı Şafak (1984, Altın)
• Saz Caz Düğün Varyete (1984, Altın)
• Hayal ve Istırap (1986, Altın)
• Kafes (1987, Özgür Yayın)
• Mavi Kanatlarınla Yalnız Benim Olsaydın (1991, Can)
• Kırık Deniz Kabukları (1993, Can)
• Gramafon Hala Çalıyor (1995, YKY)
• Cahide – Ölüm ve Elmas (1995, YKY)
• Cemil Şevket Bey – Aynalı Dolaba İki El Revolver (1997, Oğlak)
• Ada, Her Yalnızlık Gibi (1999, Oğlak)
• Solmaz Hanım, Kimsesiz Okurlar İçin (2000, Oğlak)
• Bu Yaz, Ayrılığın İlk Yazı Olacak (2001, Doğan)
• Yarın Yapayalnız (2004, Doğan)
• İstanbul Lâle İle Sümbül (2007, Doğan)
• Hepsi Alev (2007, Doğan)
• Daha Dün (2008, Doğan)
• Bu Yalan Tango (2010, Everest)
• Mel’un – Bir Us Yarılması (2013, Everest)
• Sona Ermek (2017, Everest)

Deneme

• Çağdaşlık Sorunu (1978, Günebakan)
• Aşk-ı Memnu Ya Da Uzun Bir Kışın Siyah Günleri (1981, Yazko)
• Düşünce Duyarlık (1982, Adam)
• Kamelyasız Kadınlar (1983, Yazko)
• İstanbul Yalnızlığı (1989, İstanbul Kütüphanesi)
• Peride Celal’e Armağan (1996, Oğlak)
• Perisi Kaçmış Yazılar (1996, İyi Şeyler)
• Sepya Mürekkebiyle Yazıldı (1997, Oğlak)
• Kurtuluş Savaşı ve Edebiyatımız (1998, Oğlak)
• İstanbul Yıldızlar Altında (1999, Oğlak)
• Kırık İnceliklerin Şairi – Behçet Necatigil (1999, Kaf)
• Ay Hala Güzel (1999, Kaf)
• Biten (İki) Yüzyıl (2000, Oğlak)
• Evimizin Tek Istakozu (2000, Oğlak)
• İstanbul Seni Unutmadım (2001, Oğlak)
• Oburcuğun Edebiyat Kitabı (2002, Doğan)
• Rüyamdaki Sofralar (2003, Doğan)
• Uzak, Hep Uzak (2003, Doğan)
• İstanbul’un Sandık Odası (2004, Doğan)
• Kar Yağıyor Hayatıma (2005, Doğan)
• Cengiz Tacer – Denizden Yana, Çölden Yana (2005, Milli Reassürans)
• İstanbul Hatıralar Kolonyası (2006, Doğan)
• İstanbul’un Tramvayları Dan Dan (2008, Doğan)
• İstanbul İlk Romanımda Leylak (2009, Everest)
• Oburcuk Mutfakta (2010, Everest)
• Yaşadığım İstanbul (2012, Everest)
• İstanbul Mayısta Bir Akşamdı (2014, Everest)
• Edebiyatımızın Sevdiğim Romanlar Kılavuzu (2015, Everest)
• İstanbul Bu Gece Yine Sensiz (2016, Everest)

Anı

• Annem İçin (1983, Ada)
• Hatırlıyorum (1984, Altın)
• Seni Çok Özledim (1986, Özgür Yayın)
• O Yakamoz Söner (1987, Ada)
• Anılar; Issız ve Yağmurlu (2002, Doğan)

Oyun

• Allahasmarladık Cumhuriyet
• Ölü Bir Kelebek – Toplu Oyunlar (1998, Oğlak)

Şiir

• Ay Işığı (1986, Özgür Yayın)

Söyleşi

• Atilla İlhan, Nam-ı Diğer Kaptan (2002, İş Bankası)
• Şimdi Seni Konuşuyorduk (2007, Doğan)
• O Aşk Dinmedi (Ayşe Sarısayın ile) (2017, Everest)

Senaryoları

• 2007 – Kilit (Sinema Filmi)
• 1999 – Kerem (TV Filmi)
• 1994 – Bir Aşk Uğruna (TV Dizisi)
• 1992 – Yedikuleli Mihriban (TV Dizisi)
• 1992 – Her Gece Bodrum (Sinema Filmi)
• 1990 – Yalancı Şafak (TV Dizisi)
• 1990 – Bir Yalnız Melek (Sinema Filmi)
• 1989 – Hiçbir Gece (Sinema Filmi)
• 1987 – Afife Jale (Sinema Filmi)
• 1982 – Seni Kalbime Gömdüm (Sinema Filmi)
• 1982 – Göl (Sinema Filmi)
• 1981 – Kırık Bir Aşk Hikâyesi (Sinema Filmi), diyaloglarını yazdı
• 1978 – Seninle Son Defa (Sinema Filmi)
• 1975 – Çapkın Hırsız (Sinema Filmi)
• 1974 – Askerin Dönüşü (Sinema Filmi)
• 1973 – Cennetin Kapısı (Sinema Filmi)
• 1973 – Bir Demet Menekşe (Sinema Filmi)
• 1972 – Yaralı Kurt (Sinema Filmi)
• 1972 – Kadın Yapar (Sinema Filmi)
• 1972 – Günahsızlar (Sinema Filmi)

“`